ادبیات و مبانی نظری رفتار شهروندی سازمانی

به اعتقاد ارگان (۱۹۹۰)، یکی از اصلی ترین دلایل موفقیت سازمانهای پیش رو امروزی، وجود کارکنانی می باشد که فراتر از مسئولیتهای رسمیشان درسازمان فعالیت نموده و بسیار بیشتر ازانتظارات شغلی خود برای سازمانشان سرمایه گذاری می نمایند. اندیشمندان علوم رفتاری این تمایل افراد را برای مشارکت مشتاقانه در امورات سازمانی و اشتیاق آنها در راستای منافع سازمانی که فراتر از تعهدات رسمی آنها می باشد را رفتارشهروندی سازمانی نامیده اند.(بین نگا گایپ[۱] ، ۲۰۰۵).

قسمت اعظم مطالعاتی که راجع به رفتار شهروندی سازمانی تاکنون انجام گرفته است توسط پاداسکف و همکارانش و عمدتا متمرکز بر روی شناخت انواع این رفتارها بوده است. این افراد توانستند با بازنگری انواع نوشتارهای علمی راجع به OCB در حدود ۳۰ نوع از رفتارهای بالقوه و مستعد شهروندی سازمانی را در ۷ طبقه کلی قرار دهند. این رفتارها عبارتند از :

۱)     کمک به دیگران

۲)     جوانمردی

۳)     وفاداری نسبت به سازمان

۴)     اطاعت سازمانی

۵)     ابتکار فردی

۶)     فضیلت مدنی

۷)     خود بهبودی  (آنیت سومچ ،[۷]۲۰۰۴)

در مورد تعاریفی که از رفتار شهروند سازمانی تاکنون انجام شده است، تعاریف چندگانه ارگان قابلیت روشنگری بیشتری نسبت به سایرین را دارد. وی در سال ۱۹۸۸ رفتار شهروند سازمانی را اینگونه تعریف کرده است:

رفتارهایی مرتبط با افراد و سازمان که منشا آنها عواملی غیر از انتظارات شغلی بوده و ره آورد آن افزایش اثربخشی سازمانی می باشد. (آنیت سومچ ،[۸]۲۰۰۴).

وی همچنین در سال ۱۹۹۸، OCB را اینگونه تعریف نمود:

رفتاری که از روی میل و اراده فردی بوده و بطور مستقیم یا صریح از طریق سیستم پاداش رسمی سازمانی مورد تقدیر قرار نمی گیرد، ولی باعث ارتقائ عملکرد اثربخش سازمان میگردند.(مارکوزی و زین[۹] ، ۲۰۰۴).

این تعاریف بیانگر سه ویژگی اصلی رفتار شهروندی سازمانی می باشد: اولا اینکه این رفتارها کاملا داوطلبانه بوده و جز وظایف رسمی شخص نمی باشد.

به عبارت دیگر این رفتارها هم منشا شخصیتی دارند و هم می توانند از عوامل زمینه ای و ساختاری در سازمان شکل بگیرند.  به عنوان مثال پاداسکوف  در سال ۲۰۰۰ عوامل زمینه ای زیر را در ایجاد رفتارهای شهروندی سازمانی موثر اعلام نمود:

۱)   ویژگیهای سازمانی

۲)   ویژگیهای شغلی

۳)   رفتار رهبری

از انواع رویکردهای دیگری که در طبقه بندی انواع رفتار شهروندی سازمانی مورد استفاده قرار گرفته است، می توان به نقطه هدف این نوع رفتارها اشاره کرد.ویلیامز و اندرسون (۱۹۹۱)، دو طبقه کلی ازOCB را مطرح نموده اند که عبارتست از:

۱)   OCBI: رفتارهایی که نتایج و مزایای آنها در بدو امر و مستقیما عاید کارکنان سازمان شده و سازمان بطور غیر مستقیم منتفع می گردد.(مانند کمک به همکاران جدیدالورود، کمک به کارکنانی که غیبت کرده اند و …)

۲)    OCBO: به رفتارهایی اطلاق می گردد که نتایج حاصل از آنها، مستقیما سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد.(مانند حساسیت درحفظ اموال سازمان، اطاعت پذیری و ….). (آنیت سومچ ،[۱۰]۲۰۰۴).

فهرست مطالب ادبیات و مبانی نظری رفتار شهروندی سازمانی

قیمت فایل فقط ۲۵,۰۰۰ تومان

پرداخت و دانلود